İnsanoğlu, hayatını devam ettirebilmek için yemek, içmek ve uyumak mecburiyetindedir. Müslüman ise hayatı; yalnız yeme, içme, uyuma ve egoist duygu ve sınırsız arzuları tatmin etme felsefesine dayandıramaz. Müslüman yeme için yaşamaz; ibadete güç yetirebilmek, kulluk bilincine katkı için yer.
Yeme, içme arzusu, disipline ve düzene sokulması gereken bir duygudur. Her konuda olduğu gibi bu hususta da aşırılık ve düzensizlik dinimizce yasaklanmıştır. Bir insan için ölmeyecek kadar yiyip, içmek farzdır. Kuvvetini ziyadeleştirmek için doyuncaya kadar yiyip, içmek mubahtır. Bunun fevkinde (yani doyduktan sonra) yemek, içmek haramdır. Bununla beraber, misafirine riayet (onu yalnız bırakmamak ve mahcup etmemek için) ve ertesi gün tutacağı orucu rahatça tutabilmesi için biraz fazla yiyip, içmede bir beis yoktur. Uyku ise yorulmuş olan insanın dinlenmesi için Allah (cc) tarafından lütfedilen bir istirahat halidir.

Aşırı derecede yemeğe düşkünlük oburluktur. Perhizkârlık, az yemek, az içmek ve az uyumak sıhhat ve rahatı, oburluk ise zahmet ve meşakkati davet eder. Bir hadis-i şerifte Fahri Âlem Efendimiz (sav): “İsraf etmemek ve böbürlenmemek şartıyla yiyiniz, içiniz ve giyininiz.” buyuruyor. İslam Büyükleri de: “Maneviyat serindir. Çok yemek hararet yapar. Hararet ise şeytandandır” buyuruyorlar.

Peygamber Efendimiz (sav); “Az yiyerek maddi manevi hastalıklarınızı tedavi ediniz. Az yiyiniz sıhhat bulunuz” derken, Hz. İsa, ümmetine; “Karnınız aç olsun ki; kalbinizde Rabbinizi göresiniz” diye buyurmuştur. Hz. Davut; o güzel sesini açlıkta bulduğunu söylemiştir. Çünkü içi boşalmayan bir kişiden hoş sesler çıkmaz. Hz. Musa; Kelimullah olmayı açlıkta bulmuştur. Çünkü karnı toprakla dolu olanın Hak ile yakınlığı olamaz.

Manevi büyüklerimiz şöyle der: “Kalbi üç şey karartarak hikmet yolunu kapatır. Oda çok yeme, çok uyuma, çok konuşmadır. Üç gün aç kaldı diye dertlenen kişiden arif bir insan olmaz. O cahil ve haddini bilmez adamın tekidir. Cenab-ı Allah bir kuluna yardım ve ikramda bulunursa ona az yemeyi, az konuşmayı, az uyumayı nasip eder.”

Hz. Mevlana; “Beden bu dünya’ya aittir ruh ise öteki âlemden gelmiş bu âlemde gariptir, gariplere sahip çıkmak Kur’an emridir, o nedenle ruhuna sahip çık” diye buyurmuştur.

Ruhumuza sahip çıkmanın birinci şartı az yemektir. Az yemek az uyumaya, az uyumak az konuşmaya, az konuşma da dinlemeye vesile olur. Malûm ruhumuzu beslemenin diğer bir şartı da dinlemektir. Bunlar bir birine bağlıdır. Nefis karşısında güçlü bir ruha sahip olmak için az yemek değişmez kuraldır.

Yine Hz. Mevlana: “Sen bedenini yağlı ballı yemeklerle besledikçe, asıl varlığın olan, seni diri tutan ruhunu asla güçlü bulamazsın” derken başka bir beytinde ise: “Sen; Cenâb-ı Hak’tan ilâhi aşk iste, ruhunu besleyecek gıda iste. Ekmek isteme. Ekmek bu bedenimizin gıdasıdır. Hayvani ruhumuzu, nefsimizi besler. İlahi aşk ise can rızkıdır ruhumuzu besler. Allah’tan ten rızkı istemektense ruhumuzu besleyecek can rızkı istemek elbette çok daha hayırlıdır” buyurmuştur.

Bir hâdis-i kutside Cenâb-ı Hakk şöyle buyurmuştur: “Ey âdemoğlu! Ben şeref ve yüksekliği itaat etmeye verdim. İnsanlar ise onu sultanların kapısında arıyorlar, nasıl bulacaklar? İlmi açlık içinde takdir ettim, hâlbuki insanlar onu çok yemekte arıyorlar ilmi nasıl bulacaklar?   Gönül parlaklığını gece uykusuzluğuna verdim. İnsanlar onu derin uykularda arıyorlar. Gaflet ile uyurken gönül parlaklığını nasıl bulacaklar?

Ey âdemoğlu! İlim ve ameli tok karınla, gönül parlaklığını derin uykuyla, hikmet ve inceliği çok konuşmayla, ülfet ve dostluğu insanlarla iç içe bulunmakla, nihayet benim sevgimi dünya sevgisiyle dolmuş olarak nasıl isteyebilirisin? Bütün bu güzel hasletleri nasıl bulabilirsin. Öyle ise: ilim ve ameli açlıkta, gönül parlaklığını gece uykusuzluğunda, hikmet ve inceliği sükûtta, dostluğu, bana kavuşmayı ise uzlette bulabilirsin.”

“İnsanoğlu kendi karnından daha kötü bir kap doldurmamıştır. Oysa insanın bedenini güçlendirip olgunlaştırması için sadece üç beş lokma yemesi yeterlidir.”

“Eğer kim yemek şehvetine tutulur karnını doldurmak istese hiç değilse üçte birini yemekle, üçte birini içecekle, üçte birini de boş bıraksın.”

“Şeytan insanın damarlarında kan gibi dolaşır. O yolları açlık ve susuzlukla tıkamak sadece Allah dostlarına mahsustur.”

“Allah bir kulunu severse onu bol ve ucuz yemek bulunan yerlerde bile aç ve susuz bırakır.”

“Karnı aç, gönlü kanaatkâr, kalbi zikirde olanın, Allah dostu olduğu çok açık bir şekilde ortadadır.”

“Nefsinizi aç bırakın ki kalbinize irfan nuru doğsun.”

Erzurumlu İbrahim Hakkı Hazretleri şöyle buyuruyor: “Ağzını ekmeğe kilitleyenin, ruhunun ağzı açılır. Ona aşk şarabı içirilir. Dünya ekmeği yerine nur ekmeği yedirilir. Gençleşen ruh, birlik âlemine göçer ve aşk kanadıyla veliler grubuna karışarak peygamberlerin ruhuyla uçar. Nuh yağmurlarıyla ilahi gizlilikler gece gündüz ruhuna akar. Eğer vücudun ağzı açılırsa o zaman ruhun ağzı kapanır ve beden mezbelesinden gelen dertlerle gönlü dolar. Çünkü toprak gözün yiyeceği yine topraktır. Eğer ruh, arzu ve heveslerin esiri, gönül belaların zindanı olursa, o zaman dimağ gece gündüz kuruntular içinde kıvranır. Bütün sözleri çirkin, hareketleri fena, işleri hileli olur. Hayvanî nefis, yemekle kuvvet bulur. Ruh ise hastalanır. Çünkü her lezzetli lokma, ruha bir zincir vurmaktadır. Az yemek ise nefis zayıflayınca, ruh ondan kurtulur sevgiyle, aşkla dolup şerefli ve üstün mertebelere yükselir.”

Hz. Aişe radıyallahu (r.anha) şöyle rivayet ediyor: “Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin karnı hiç doymamıştır. Bu durumunu da hiç kimseye şikâyet etmedi. Fakirliği zenginlikten daha fazla severdi. Sabaha kadar açlıktan karnı bükülse bile bu durum onun ertesi gün oruç tutmasını engellemezdi.”

Efendimiz (sav) Medine ahalisi için; “Buranın sakinleri karınları acıkmadıkça yemek yemezler. Yedikleri kadar yiyecekken doymadan sofradan kalkarlar. Bu yüzden de hasta olmazlar.” buyurmuştur.

Hz. Ali (ra) Efendimiz şöyle buyuruyor: “Bir kimsenin aklı tam olduğu zaman sözü az olur.” (yani az konuşur)

“Çok yiyip içene ve çok uyuyana Allah-u Teâlâ buğzeder.” (İ. Gazali)

Mıkdam b. Ma’dikerîb (ra)’den rivayete göre, şöyle demiştir: Rasulullah (sav)’in şöyle buyurduğunu işittim: “Âdemoğlu midesinden daha kötü bir kap doldurmamıştır. Âdemoğluna kendisini ayakta tutacak kadar yemesi içmesi yeterlidir. Şayet bu miktardan fazla yiyecek ise midesini üç kısma ayırsın; bir kısmı yemek bir kısmı meşrubat bir kısmı da nefes için ayrılmalıdır.” (İbni Mâce)

Yemek ve içmekteki bozukluklar önce şişmanlık hastalığını oluşturur. Şişmanlık fazla yemenin sonucudur. Zamanımızda çok ve ölçüsüz yemek salgın bir hastalık hâline gelmiştir. Peygamberimiz Efendimiz (sav): “Öyle bir zaman gelecek ki onların yiyip içmekten gayri düşünceleri olmadığından aralarında şişmanlık yaygın bir hal alacak” (Buhari) buyurmuştur. Aşırı yiyenlere bugün kendi vücutları isyan etmekte, sahiplerini rejim ve perhizle bir ömür boyu onulmaz hastalıklarla uğraştırmaktadır. Zamanımızda çok yemek yemenin sebeplerinden biri de masalarda sandalyelere oturarak yemek yemektir. Çünkü bu şekildeki oturuşlarda mide sarkık tıka basa doldurulmaya çok müsaittir. Sünnet üzere yemek, yere yer sofrasına oturmakla yemek yemektir. İnsan sağlığı için bu en ideal olanıdır. Peygamber Efendimiz (sav) sofraya bazen dizleri üzerine çökerek, bazen iki ayakları üzerine dizüstü dediğimiz tarzda, bazen de sağ ayağını bükerek sol ayağı üzerine otururlardı. Böyle oturuşta mide, diz ve karın tarafından büzülmekte, insan bu oturuşla yemek yediğinde sofradan kalkınca vücut normal şeklini aldığında midede boşluk kalmaktadır. Bu oturuş aşırı yemeye mâni olduğundan şişmanlamamanın çarelerinden biri olmaktadır. İnancımızın bize verdiği kültürde ayakta yemek ve içmek yoktur. Lâkin zamanımız Müslümanları ayakta yemeyi ve içmeyi vazgeçilmez bir alışkanlık haline getirmişlerdir. Bu ise musibetlere sebep olmaktadır. Sonuç olarak az yemek, az içmek az uyumak ayrı, Allah-ü Teâlâ’nın insanlar için yaratmış olduğu nimetlerden faydalanmak ayrıdır. Allah-u Teâlâ’nın bize vermiş olduğu, lütfettiği yiyecek ve içeceklerden elbette faydalanmalı, Rabbimize kulluk, Allah yolunda hizmet etmek için vücudumuzu diri, sıhhatli, güçlü tutacak şekilde yemeli, içmeli ve uyumalıyız.

Nuri KÖROĞLU