İslam fıtrat dinidir. İyiliği, doğruluğu ve yaratılan her canlıya karşı muamelede yumuşak ve nazik davranmamızı ister. Nezaketsizlik, kaba davranışlar sergilemektir. Rabbimiz kullarına karşı çok lütufkârdır. Allah-u Teâlâ rıfktır. Rıfk; yumuşaklık, naziklik demektir. Rasulullah (sav)’in Kur’ân-ı Kerim’de yer verilen mümtaz ahlâklarından biridir.

Müsamahakâr davranış, sadece Müslümanlara karşı göstermemiz gereken bir vazife, bir vecibe değil, her Müslüman’ın, her tebliğcinin, kâfir, Müslim, herkese karşı davranışlarında benimseyip takip etmesi gereken bir prensiptir. Cenab-ı Hak, Hz. Peygamber (sav)’e şu emri verir: “Mümin kullarıma söyle ki en güzel (söz) ne ise, onu söylesinler. Çünkü şeytan aralarına fesat sokar.”

Firavuna karşı tebliğ yapmak üzere vazifelendirilen Hz. Musa ve Hz. Harun’a Cenab-ı Hakk’ın mülâyemetle davette bulunmalarını emrettiği belirtilir. “Varın da ona yumuşak söz söyleyin, olur ki nasihat dinler yahut korkar” (Taha 44)

Yumuşak huyluluk, tatlı dillilik ruhun asaletini gösteren belirtilerdir. Bu asaleti temsil eden Hz. Peygamber (sav), müminlere karşı daima hoş görülü ve kibar davranmıştır. Hz. Enes, Efendimiz (sav)’in eşsiz nezaketini şöyle anlatıyor:

“Kendisine bir şey soranı can kulağıyla dinler, soruyu soran yanından ayrılmadıkça, onu terk etmezdi.

Rasulullah ile bir kimse tokalaşırsa veya bir kimse tokalaşmak için elini uzattığında, karşısındaki kişi elini çekmeden Rasulullah elini çekmezdi.

Biriyle yüz yüze gelince de, karşısındaki, yüzünü çevirip ayrılmadıkça Rasulullah o kimseden yüzünü çevirmezdi.

Önüne oturan kimseye hiçbir zaman ayaklarını uzatmazdı.

Karşılaştığı kimseye önce kendisi selâm verirdi. Ashabıyla tokalaşmaya önce kendisi başlardı.

Sahabelerine güzel ünvanlar verirdi. Hz. Ali’ye ‘Ebu Turab’, bir başka sahabesine ‘Ebu Hureyre’ gibi lâkaplar vermişti. Onlara şeref kazandırmak için, hoşlarına giden isimle çağırırdı.

Namaz kılarken birisi gelip oturursa, namazı uzatmaz, kısa keserdi. Hemen namazını bitirip onun ne istediğini sorardı. İhtiyacını gördükten sonra tekrar namazına devam ederdi.

Medineli bir çocuk gelir, Rasulullah’ın elinden tutar, istediği yere götürürdü. Rasulullah, gitmem demezdi.

Rasulullah birimize kızacak olsa, ‘Bu kardeşimiz kendisini niçin lekeliyor?’ derdi.

Rasulü Ekrem’e on sene hizmet ettim. Vallahi, bana ‘Öf’ bile demedi. Yapmakta geciktiğim veya yapmadığım bir emrinden dolayı beni azarlamadığı gibi, ailesinden azarlayan olursa, onlara da, “Ona dokunmayın. Bu işi yapması takdir edilmiş olsaydı yapardı” buyururdu.

Senelerce Rasulullah’a hizmet ettim. Bana hiçbir zaman kötü söz söylemedi. Fiske vurmadı. Azarlamadı, yüzünü bile asmadı.

Bir gün bir iş için bir yere gitmemi emir buyurdu. İlk önce, ‘Gitmem’ dedimse de, Allah’ın Peygamberi bana emrettiği için gitmeye karar verdim. Huzurlarından çıktıktan sonra sokakta birkaç çocuğun oynadığını gördüm ve onları seyretmeye daldım. Derken arkadan birisi iki eliyle başımı tuttu. Döndüğümde baktım ki, kendisi. Gülüyor. Bana: “Enesçiğim sana söylediğim yere gittin mi?’ dedi.

‘Hayır, daha gitmedim, gideceğim’ dedim.

“Ben ona senelerce hizmet ettim. Vallahi bir defa olsun yaptığım bir iş için ‘Niçin yaptın?’ yapmadığım bir iş için ‘Niçin yapmadın?’ dediğini hatırlamıyorum.”

Efendimiz (sav)’in bir başka nezaketini ve güzelliğini Hazreti Aişe Annemiz anlatıyor:

“Peygamber Efendimiz kendi eliyle ne bir hizmetçiye, ne de bir kadına vurmadığı gibi Allah yolunda savaşmaktan başka elini sertçe herhangi bir şeye vurduğunu da görmedim.”

Rasulullah (sav) sevmediği ve davranışlarını tasvip etmediği kimselere bile, şerlerinden emin olmak için mülâyemetle davranır ve onlara yumuşak bir üslupla konuşurdu. Hz. Aişe’nin şu rivayeti bu hususla ilgili ne güzel bir örnektir:  Bir gün bir adam Efendimiz (sav)’in yanına girmek için izin istedi. (Onun ismi zikredilince) Efendimiz (sav):

“Aşiretinin ne kötü adamı!” buyurdu. Sonra da girmesine müsaade etti. Adam huzuruna girince, ona yumuşak bir üslupla konuştu. (Adam gidince) Ben:

– Ey Allah’ın Resulü, ona mülâyim bir dille konuştun, hâlbuki daha önce hakkında böyle söylemiştin, dedim. Şöyle cevap verdi:

“Kıyamet günü Allah indinde makamca insanların en kötüsü, insanların, dilinden ve davranışlarının kabalığından kaçınarak kendisinden uzak durduğu kimsedir.” (Müslim)

Yine Hz. Aişe (ra) anlatıyor: “Rasulullah (sav) buyurdular ki: “Rıfk bir şeye girdimi onu mutlaka tezyin eder, bir şeyden de çıkarıldı mı onu mutlaka kusurlu kılar.” (Müslim)

Cerir bin Abdullah rivayet ediyor. Peygamberimiz  (sav) şöyle buyurdu: “Muhakkak Allah-ü Teâlâ sertlik ve kabalığa vermediği şeyleri (mükâfatı) rıfk ve yumuşaklığa verir. Allah bir kulu sevdiği zaman da ona rıfkı ihsan eder. Rıfktan mahrum olan bir ev halkı her şeyden mahrum olurlar.”

Ubade bin Sâmit anlatıyor: Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmuştur: “Allah-u Teâlâ’nın şerefleri nasıl değerlendirdiğini ve derecelerini nasıl yükselttiğini bildireyim mi?” Sahabeler: “Evet, bildir ya Rasulullah!” Peygamberimiz (sav) şöyle buyurdu: “Sana karşı cahilce hareket edene yumuşak ve sabırlı olursun, sana zulmedeni bağışlarsın, sana vermeyene sen verirsin ve senden ilgisini kesenle sen yine ilgilenirsin.”

İbni Mes’ud rivayet ediyor: Peygamberimiz (sav) şöyle buyurmuştur:

“Cehenneme haram olan veya Cehennem kendisine haram olan kimseyi size haber vereyim mi? Cehennem her yumuşak huylu, sakin ve kolaylık gösterenlere haram kılınır.”

Hazreti Ali (ra) rivayet ediyor: Peygamberimiz  (sav) şöyle buyurmuştur:

“Kul, hilim ile gündüzleri oruç tutan, geceleri ibadetle geçirenlerin derecesine yükselir.”

Rıfk ile muamele insanları dostluğa ve kardeşliğe götürür. Aralarındaki düşmanlıklar böylece son bulur. Kötülükler bile iyilikle karşılanmalıdır. Allah-ü Teâlâ bir ayeti kerimede; “İyilikle kötülük eşit değildir. Sen kötülüğü en güzel olan iyi hareketle önle. O vakit bakarsın ki, seninle aralarında bir düşmanlık bulunan yakın bir dost gibi olmuştur” (Fussilet, 41/34) buyurmaktadır.

Ancak bütün bunlara rağmen her zaman ve her yerde sertliği kötü olarak nitelememiz de, elbette doğru değildir. Kur’ân’ı Kerim’de müminler anlatılırken kâfirlere karşı sertlikleri vurgulanmaktadır: “Muhammed Allah’ın elçisidir. Beraberinde bulunanlar da kâfirlere karşı katı, kendi aralarında merhametlidirler.” (Fetih;29) Bundan dolayı biz, sertliğin Müslüman’a hayat hakkı tanımayan kâfirlere ve Allah’ın istemediği hususlarda göstermenin fazilet olduğuna inanmaktayız.

Kabalık ve sertlik, insanları psikolojik olarak kişiden soğutur. Hâlbuki tatlı dille en katı kalpli olan insanları dâhi cezbetmek mümkündür. Nice sert ve katı yürekli insan, ancak kendisine rıfk ve şefkatle yaklaşıldığı zaman yumuşamakta, sevgi ve dostluk hisleri ancak bu şekilde uyanabilmektedir. Aksine davranışlar daima sertlikle, katılıkla, acımasızlıkla mukabele görmekte; dolayısıyla kırgınlıklar, dargınlıklar hatta düşmanlıklar ortaya çıkmaktadır. Şu halde her Müslüman nezaketsizlik ve sertlikten uzaklaşmalı ve çevresinde bulunan herkese karşı rıfk ve merhametle muameleyi kendine prensip edinmelidir.

Nuri KÖROĞLU