İnsan, fiziki yapısından daha ziyade, manevi yapısı ile her türlü üstünlüğe sahiptir. Bu bakımdan mana yönüyle insan daha zengin bir konuma sahiptir. Fiziki cephe dünyada imal edilmiştir ama manevi cephenin temelleri ezeliyyete dayanır. Bu sebeple de insan o temellere zaman zaman tutunma ihtiyacı hisseder. Ruhunun gıda aldığı o ortamlara çeşitli seyahatler yapar. Bu seyahatler kimi zaman rüya ile kimi zamanda düşünce tarzı iledir. İnsan tefekkür sayesinde o âlem ile irtibat kurabilmektedir.

Şöyle düşünüldüğü zaman, manevi irtibatsız hemen hemen akıl sahiplerinden kimse yoktur. Düşünmeden, merak etmeden yaşayan kimse olamaz. Bu sebeple insanı yaratan âlemlerin Rabbi Allah (cc) insana düşünmeyi emrediyor. Şu hâlde insan düşünen varlıktır ve eşya ile bağlantısını ekseriyetle düşünce sayesinde sağlar.

İnsan tabiatı bir şeyi elde etmek hususunda düşünmeye muhtaç olduğuna göre, bir şeyin ele geçmesi için evvela kalben o şey ile meşgul olması gerekmektedir. Bu meşguliyet, kendisini ulvi değerlere ulaştıran hususlarla alakalı olursa, dünyevi ve uhrevi pek çok kazanç elde eder. Ama süfli değerlere yöneldiği zaman, elde edilecek olan netice sadece geçici bir zevk veya o an ki ihtiyacı gidermekten ibarettir.

Tasavvufi öğretiye göre, Tarikattan feyiz almak, yeraltındaki suyu kanalla yeryüzüne çıkarmak gibidir. Yeraltındaki suyu çıkarmak için kullanılan kanallar ne kadar çok olursa, su o nispette toparlanıp yeryüzüne gelir. Bunun için Tarikatta silsile ne kadar genişlerse, vasıta o kadar çoğalır. Vasıta da ne kadar çoğalırsa, feyiz daha çok olur. Sufi Şeyhler, bu feyzi ele geçmesi için birçok formül geliştirmişlerdir. Bu formüllerden bir tanesi de “RABITA”formülüdür.

Tasavvuf ehli, İslam toplumunun gidişatı doğrultusunda, Kitap ve Sünnetten anladıkları kadarı ile insanın kalbini masiva denilen şehvet, şöhret, Servet tutkusundan kurtarmanın usullerini düşünmüşler. Buna çare olarak ulvi değerlere götürmeye vesile olan şeylere kalbi bağlamayı uygun görmüşler ve buna da “RABITA” adını vermişlerdir.

İlk dönemlerde Ashab arasında mevcut olan, ancak böyle bir isimle anılmayan bu kavram, genellikle yedinci hicri asırda Sufiyye hazaratı tarafından kabul görmüş bir kavramdır. Kimileri bunu sonradan dine sokulmuş bir bidat diye nitelendirirken, Sufiyye hazaratı da buna cevap olarak Kitap ve Sünnetten pek çok deliller getirmişlerdir.

Biz, bu uygulamanın Dinin köküne kibrit suyu dökmek manasında bir bid‘at olduğunu kabul etmiyoruz. Böyle söyleyenleri de onların takındıkları üsluptan hareketle dinin dışına ihraç etmiyoruz. İslam laboratuvarı niteliğinde olan Tasavvuf müessesesi, İslami hayatın özünü teşkil eden bir kurumdur. Bunu Selef‘ten kimse inkâr etmemiştir. Bu kurumu işleten bilginler ise, Âlim, Takva, Zahid, Abid kimselerdir, şu hâlde ilmi, cehaletini tamir etmeye yetmeyen zavallılar, güya bu tenkitsel çıkışları ile İslam’ı korumuş oluyorlar da hayatlarının tamamını Allah ve Resulüne tahsis etmiş büyükler mi Dinin köküne kibrit suyu dökmüş olacaklar? Düşünülmelidir.

Çağlar boyu bu tartışmalar birbirini kovalamış ve tenkitçiler ne kadar malzeme ortaya koymuşlarsa, tasvipçiler de o derecede eser ortaya koymuşlardır. Ortaya konulan eserlerin miktarını belirtme imkânına sahip değiliz ama nitelik olarak, yazılan bütün eserler, Rabıta‘nın Dinen meşruluğunu belirtmeye ve yapılış tarzını ortaya koymaya matuftur.

Hulasa; dönelim ve sözü fazla uzatmadan, bizleri yetiştiren Üstadımız, Efendimiz Hazretlerinin bu konudaki açıklamalarına geçelim. Üstadımız, Rabıta‘nın kalbe çok tesir eden mühim bir unsur olduğunu belirtirdi. Zikrin hararetinin kalbi kuşatmasına, kalpte Müşahedenin gerçekleşmesine, Mücahede ve Riyazette başarının elde edilmesine, Nefis ve şeytana karşı mukavemet göstermede, Rabıtadan daha tesirli bir şey görmediğini söylerdi. Hatta bizzat kendisi Üstadına sık sık Rabıta yaptığını söylerdi.

Bundan sonra ise, muhterem Üstadımız Rabıta yapmanın Dinen meşruluğunu ortaya koyarak, önce Kitaptan delilleri ortaya koymak sureti ile meseleyi izah ediyor. Daha sonra ise, bu mevzuda en kapsamlı eserin sahibi olan Halid-i Bağdadi ‘nin görüşlerine temas ediyor. Buyuruyor ki:

Cenabı-ı Zül Celal Hazretleri:

“Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve O’na yaklaşmaya vesile arayınız” (Maide /35) buyuruyor.

Üstadımız, bu ayeti sevk etmekle, ayette geçen “VESİLE” tabirinin Rabıtaya işaret olduğunu ispat etmek istemektedir. Allah ‘a yaklaşmak hiçbir Şekilde mümkün değildir. O ‘na ancak vesilelerle yaklaşılır. Bu vesileler ise Salih amellere ve Salih kimselerle sohbete devamlılık gibi şeylerdir. salih amellerin insana kazandıracağı olgunluk ayet ve hadislerde geniş tarzda ele alınır ve mü‘minler sürekli salih amel işlemeye teşvik edilirler.

Salihlerle sohbete devamlılık hususunda ise yine aynı şekilde ayetler ve hadislerle gerekli teşvikler ve yönlendirmeler yapılır. Zira salihler, ümmet arasında birer işaret levhası gibidirler. Görüldükleri yerde doğru adrese ulaşmaya vesiledirler. Bu sebeple de onlarla beraberlik dinen gerekli görülür. Bu ayetlerden birisinde:

“Ey iman edenler! Allah’tan korkunuz ve Sadıklarla beraber olunuz!” (Tövbe /119) buyurulur. Ayette geçen “Sadıklarla beraber olmak” tabiri, onlarla fikirde, eylemde, tarafgirlikte beraber olmak kastedildiği gibi, manevi beraberlikte kastedilmiştir.

Bundan sonra Üstadımız Rabıta ne demektir? Sorusuna cevap mahiyetinde şöyle buyuruyor:

“Rabıta bağlanmak demektir. Bu da müridin Şeyhinin iki kaşının ortasından nur çıktığını müşahede edip ve o nurun karşında edep ile oturduğunu müşahede etmesidir. O zaman üstadı ile muhabbet hâsıl olur. Rabıta zikirden daha tesirlidir.”

Lügatte bağlantı, bağlantı vasıtası, bağlılık, tutarlılık, tertip, düzen, bağ, münasebet, ilgi manalarına gelen “RABITA”terimi, Tasavvuf öğretisinde müridin, Şeyhini düşünerek, kalbinden dünya ile ilgili şeyleri çıkarması, Şeyhi vasıtasıyla Rasulullah (sav) ‘e ve Allah ‘a kalbini bağlaması anlamındadır. Fena fi‘ş-şeyh bahsinde de anlatıldığı gibi, Seyr-i Sulûkta başarılı olmak hususunda evvela şeyhin ahlakı ile ardından Rasulullah (sav) Efendimizin ahlakıyla ve daha sonra da Allah‘ın ahlakı ile ahlaklanmak için, ruhen daimi bir tarzda hazırlık yapılır. Bu hazırlığın temelini oluşturan unsur ise; Rabıta‘dır.

Rabıta sayesinde mürit, kalbini sürekli kontrol altında tutmayı başarır. Böylece Sülûkün diğer devrelerinde daha etkin ve kalıcı bir olgu kendisini ihata eder, kuşatır. Tasavvufi hayatın en önemli boyutu, insanın kendisini daima kontrol etmesidir.

Dinimizin en işlek caddesi olan Tasavvufi eğitim kurumları olan Tarikatlar, insanın iç dünyasını kuşatan masivayı ve o sayede gönülde saltanat kuran şeytani düşünceleri oradan def etmek için, Rabıta ‘ya ağırlık verilmesini gerekli görmüşlerdir. Bu da bir Müridin Üstadının suretini düşünerek, gıyabında iken sanki huzurunda imiş gibi edep tavrını takınmasıdır. Mürit bu düşünceyi kalbinde koruduğu müddetçe, edep ve tevazu içerisinde olur. Rabıtası ne kadar sağlıklı olursa, Mürit o denli bir disiplin içerisinde olur. Bu manevi disiplin sayesinde Nefsin putları kırılır. Şeytanın saltanatı yıkılır. Kalben Allah ‘a olan yolculuk, bu disiplinle kişiyi neticeye götürür.

Mürit her ne zaman Rabıta ‘da bulunur ise, Üstadı ile manevi bir beraberlik ortamını yakalar. Böylece O‘nunla nasıl huzurda iken edep ve disiplin içerisinde bulunur ise, O‘nun gıyabında da böylece edep disiplinine riayet etmiş olur. Kontrolsüz, rast gele bir hayatın etki ve nüfuzundan kurtularak, disiplinli bir hayat ortamına kavuşur. İşte fayda sağlayan zikir, bu anlayışla yapılan zikirdir.

Üstadımız rabıtanın kime yapılacağını ve kimlere yapılmayacağını belirtmek üzere şöyle buyurdular:

“Rabıta, Kâmil olmayan nakıs (noksan) insanlara yapılamaz… şekline suretine şeytan girmeyen, Rasulullah (sav) Efendimizin vazife verdiği, onun varisi olan Mürşid-i Kâmil zâtlara yapılır…”

Kendisine Rabıta yapılacak kimsenin, tasavvufi terbiye ile yetişmiş, Nefis meratiplerini aşmış, şeriat, Tarikat, Hakikat ve Marifetullah kavramlarına Hakka‘l-Yakin bir derecede vakıf olmuş, Fena ve Beka mertebelerinde ebedileşmiş olması gerekir. Zira kişiyi ancak böyle hal ve makam sahipleri gerçek maksada ulaştırabilir. Bu sebeple de böyle vasıfları üzerinde bulundurmayan kimselere Rabıta yapılmaz. Çünkü O ‘nun bilgi ve yeteneği kendi eksiğini tamir etmeye yeterli değildir. Kendisi nakıs (noksan) olunca da başkalarını kemale erdirmesi mümkün değildir. Üstadımız kendisinde böyle vasıf bulunmayan şeyhlerin müritlerine Rabıta vermelerini caiz görmezdi. Sebebinde ise şöyle buyururdu:

“Şeytan başkalarının şekline girdiği için onlarda da cinnet getirmeye, sapmaya, yollarını bozmaya, ene, kibir gibi halleri vermeye vesile olur. Bunun için sakıncalıdır. Yani Kâmil Mürşid olan zâtlar, şeytanın suretlerine temessül etmelerinden masundurlar. Çünkü Veliliğin şartlarından birisi de onların Allah ‘ın koruması altında olmalarıdır. Ama Mürşid-i Kâmil olmayanların şekil ve suretlerine şeytanın temessül etmesi söz konusudur. Bu sebeple de Rabıta esnasında niyeti halis olan saf bir müridi saptırıp, fısk ve fücura yönlendirebilir. Nitekim bunun örnekleri çoktur. Bundan Kâmil olmayan kimseler Allah ‘a davet vazifesi yapamazlar manası çıkarılmaz. Onlar da irşat ve davet vazifesinde bulunabilirler. Ancak tasavvufi öğreti gereğince, kendilerine Rabıta yapılamaz. Çünkü Rabıta, manevi bir beraberlik gayesine matuf olduğu için, bu beraberlik Müridin gıyaben şeyhine gösterdiği bir tür ta‘zim ve hürmettir. Yani Üstadının huzurunda edep tavrını takındığı gibi, O ‘nun gıyabında da aynı ta‘zim ve hürmeti muhafaza ederek, Seyr-i Sülûke elverişli hale gelmeye çalışmasıdır. Hal böyle olunca, şekil ve suretine şeytanın temessül ettiği kimseler, çevresindekilere böyle bir vazife verdiği zaman, şeytanın o kimsenin kılığında görünerek, Müridi alt etmesi, saptırması mümkündür. Bu vesileyle onlar davet ve irşat vazifesini yürütürler ama Kâmil Mürşitler gibi Rabıta veremezler.”

Üstadımız, Kâmil bir seviyede olduğu halde, Rabıta vermeyen nice şeyhler bulunduğunu belirtirdi. Buyurdu ki:

Halid-i Bağdadi Hazretlerine:

─ Efendim size Rabıta yapalım mı? diyorlar.

Halid-i Bağdadi Hazretleri, Mürşid-i Kâmil olduğu halde:

“Benim üstadım Abdullah Dehlevi Hazretleri Mürşid-i Kâmildir. Her ne kadar elimde icazetim varsa da Rabıtayı ona yapacaksınız. O hayatta iken ben hayâ ederim” diyor.

Bununla, Rabıtanın “Olmazsa olmaz” diye bu mevzuu aşırı derecede ele alanlara da katılmadığını belirtmiş oluyor. Rabıtanın ne zaman gerektiği hususunda da şu açıklamada bulunuyor:

―Rabıtayı ancak Kâmil manada Mürşid olan zâtlar verir ve bunu da derviş hal görmeye başladığı zaman verir.

Bu gösteriyor ki, daha talip konumunda olan, işe yeni başlayan, terimlerden, kavramlardan haberi olmayan, amel ve taatı yeterli seviyeye ulaşmamış olan kimselere hemen birdenbire böyle bir vazife vermek doğru değildir. Üstadımız bize daima: “Bir derviş, Nefs-i Mülhime‘ye gelmediği sürece onun Rabıtaya ihtiyacı olmaz” buyururdu. O seviyeye gelen kardeşlerimize de Rabıta verir ve sürekli olarak Teveccüh etmeyi tavsiye ederdi.

Allah ‘ın izni ile Rabıta mevzuu da böylece tamamlandı. Başka ilave edilecek meseleler varsa da konuyla alakalı bu kadar açıklama kâfidir. Eğer bu mevzular nelerdir? Denilirse şayet, bunlar da “MURAKABE, TEVECCÜH, TEFEKKÜR” gibi, Rabıtayla alakası bulunan diğer tamamlayıcı konulardır. Allah Teâlâ bizleri gereğince amel eden salihler topluluğuna dâhil eylesin ve ayaklarımızı kaydırmasın. Âmin.

Kimi dosta gider dosta bendolur,Allah Allah

Kimi nefse uyar kahrolur gider, Allah Allah

Kimi gülistanda gonca gül olur, Allah Allah

Kimi gonca güle har olur gider, allah allah

Kimi tövbe eder esfiya olur, Allah Allah

Kimi inat eder eşkıya gider, Allah Allah

Kimi Ahmet seni uzaktan tanır, Allah Allah

Kimi yaklaşır da kör olur gider, Allah Allah

Nuri Köroğlu