Sır, gizlilik özelliği taşıyan bilgiyi ifade etmek üzere kullanılan bir kavramdır. İfşa ise, açığa çıkarma ve yayma gibi anlamlara gelmektedir. Dolayısıyla ifşa, tek kelime olarak sırrı yaymak anlamına gelmektedir. Sırrı, kişinin kendisine ait olan ve başkalarına ait sırlar şeklinde ikiye ayırmak mümkündür. Her sır ikinci kişiye geçince yayılmış olur. Sır tek kişiden çıkıp iki kişiye ulaşınca sır olma özelliğini kaybetmiş demektir. Sırla ilgili olarak Hz. Ali (ra) şöyle buyurmuşlardır: ‘Sırrın senin esirindir, onu ifşa ettiğin zaman sen ona tutsak olursun.’
Emanet gibi olan sırrı korumak, emanet edilen bir malı korumaktan çok daha zordur. Çünkü mal sağlam mekânlarda, gerekli ortamlarda korunabilmekte iken; sır söylenmesi son derece kolay olan söze bağlıdır. Nasıl ki; malın korunması sağlam önlemlerle oluyorsa, sırrın korunması da sağlam karakterlerle olabilir. Kimi bilgilerin sır niteliğinde olacağı ve korunması gerekebileceğini Hz. Yakup (as)’un oğlu Hz Yusuf (as)’a söylediği şu sözden anlamak mümkündür: “Yavrucuğum, rüyanı kardeşlerine anlatma. Sonra Sana bir tuzak kurarlar.” (Yusuf;5)
Müslüman, sırdaş edineceği kişiyi çok iyi seçmeli, bu konuda özellikle dikkatli davranılmalıdır. Kimi sırlar vardır ki; aileler yıkar, büyük sıkıntılar getirir. İşte bu tür sıkıntıların olmaması ve muhtemel tehlikelerin önlenebilmesi için sırdaş seçiminde özenli davranılmalıdır. Kişi kendisine zarar verecek, onu tehlikelere atacak kimseleri, onların güler yüzlü duruşları ve dost gibi görünüşlerine aldanarak sırdaş edinmemelidir.
Nitekim Kur’an-ı Kerim’de bu durum şöyledir: “Ey iman edenler! Sizden olmayanlardan hiçbir sırdaş edinmeyin. Onlar size fenalık etmekten asla geri kalmazlar. Hep sıkıntıya düşmenizi isterler. Onların kinleri konuşmalarından apaçık ortaya çıkmıştır. Kalplerinde gizledikleri ise daha büyüktür. Eğer düşünürseniz size ayetleri açıkladık.” (Al-i İmran;118)
Sırrı gizleyebilen insan, çok az olduğu için, sırrımızı başkalarına söylememiz uygun olmaz. Başkalarının bize söylediği gizli şeylerini de, adeta unutmalıyız, hiç kimseye söylememeliyiz! Cenab-ı Hakk’ın bir ismi de Settar’dır. Ayıpları, çirkin işleri gizler. İnsanların ayıplarını gizleyen kulunu da sever. Hadis-i şerifte buyruldu ki: “Arkadaşının ayıbını gizleyen, bir ölüyü diriltmiş gibi sevap kazanır. Allah-ü Teâlâ böyle kimsenin dünya ve ahirette ayıplarını örter.” (Hakim) Bir sözünün duyulması, o kimseye zarar verecekse, o kimse “Bunu kimseye söyleme” demese bile, o sözü gizlemelidir. Hadis-i şeriflerde buyruldu ki: “Bir kimse, etrafına bakınarak bir söz söylerse, o söz dinleyene emanettir.” (Tirmizi)
Bir de sır mahiyetinde iyilikler vardır. Bunlar diğer iyiliklere göre daha değerli görülmüş, yapılan iyiliğin kaybolmayıp kıyamet günü insanın karşısına getirileceği bildirilmiştir. Konuyla ilgili ayet şöyledir: “İnanan kullarıma söyle, namazı dosdoğru kılsınlar, hiçbir alışveriş ve dostluğun bulunmadığı bir gün gelmeden önce kendilerine rızık olarak verdiğimiz şeylerden Allah yolunda gizlice ve açıktan harcasınlar.” (İbrahim; 31)
Ebu Hureyre’nin (ra) bildirdiğine göre, Hz. Peygamber (sav) şöyle buyurdu: “Cenab-ı Hak, bir kısım müminleri hiçbir gölgenin bulunmadığı kıyamet gününde kendi Arş’ının gölgesi altında gölgelendirecektir. Bunlar: Âdil yönetici, Allah’a ibadet ederek temiz bir hayat içinde serpilip büyüyen genç, gönlü mescitlere bağlı olan kimse, birbirini Allah için seven ve bu muhabbetle birleşip, bu sevgi ile ayrılan iki kişi; güzel ve sosyal mevkii yüksek bir kadın tarafından davet edilip de kadın kendisini ona arz ettiğinde: Ben Allah’tan korkarım, diyebilen kişi, sağ elinin verdiğini sol eli duymayacak derecede gizli sadaka veren kimse, hiç kimsenin görmediği bir yerde, Yüce Allah’ı (dil ile veya kalben) zikredip gözyaşı döken kimse.” (Müslim)
Hikmet ehli diyor ki: Sırrını hiç kimseye söyleme! Akıllıya söylersen, seni zelil görür. Ahmağa söylersen, başkalarına söyleyerek sana hıyanet eder. Sırrını söylersen, senin kendi gönlüne sığmadı demektir. Başkasının gönlüne sığmasını nasıl beklersin? Kendi sırrına senin gönlün dar gelirse, başkasının gönlü geniş gelir diye hiç bekleme. Otur kendini ayıpla! Akıllı kimse, sır küpüdür. Sırrını anlatmanı isteyene, sırrını söyleme, sırrını ifşa eder. Ahmağın kalbi ağzında, akıllının dili kalbindedir. (Yani ahmak sır saklayamaz, akıllı sırrı ifşa etmez.)
Sırrı gizleyebilen insan, çok az olduğu için, sırrımızı başkalarına söylememiz uygun olmaz. Başkalarının bize söylediği gizli şeylerini de, adeta unutmalıyız, hiç kimseye söylememeliyiz! Cenab-ı Hakk’ın bir ismi de Settar’dır. Ayıpları, çirkin işleri gizler. İnsanların ayıplarını gizleyen kulunu da sever. Hadis-i şerifte buyruldu ki: “Arkadaşının ayıbını gizleyen, bir ölüyü diriltmiş gibi sevap kazanır. Allah-ü Teâlâ böyle kimsenin dünya ve ahirette ayıplarını örter.” (Hakim)
O halde yapılması gereken, Müslüman karakterine yakışır biçimde sırdaş olabilmek, hayrın ve hayırlının yanında olmaktır. İbni Ömer’den (ra) rivayet edildiğine göre: Allah Resulü (sav) şöyle buyurmuştur: “Müslüman Müslüman’ın kardeşidir. Ona zulmetmez ve onu tehlikeye atmaz. Her kim bir kardeşinin ihtiyacını giderirse, Allah da onun ihtiyacını giderir. Her kim bir Müslüman’ın sıkıntısını giderirse, Allah da o kimseden kıyamet gününün sıkıntılarından bir sıkıntısını giderir. Her kim bir Müslüman’ın kusurunu örterse, Allah da kıyamet gününde onun kusurunu örter.” (Müslim)
Kimi durumlar vardır ki; ortaya çıkan hatayı yalnızca bir kişi bilmektedir ve bu hatanın yaygınlaştırılmasıyla hiç kimse yarar elde edememekte veya gizlenmesiyle de kimse zarara uğramamaktadır. İşte bu durumda bilen tek kişi için adeta sıradan bir hata durumunda olan bu kusurun başkalarına aktarılmaması, o ayıbın örtülmesi Peygamberimiz (sav)’in bizlere bir tavsiyesi niteliğindedir. Kim ki Müslüman kardeşinin böyle bir kusurunu örterse yüce Rabbimiz de ahirette onun böyle bir kusurunu örtecek, ifşa etmeyecektir. İfşa bir hastalıktır ve bundan kurtulma yolları ise şunlardır: İnsanın kendi sırlarını, başkalarından saklaması bir sabır, tahammül ve tedbirli olmanın gereğidir. Aslında insanlara sırrı söylemenin çoğu zaman gereği de yoktur. Sohbet olsun veya sırrını söylediği insana güvendiğini belirtmek için olsun diye sırlar söylenmekte ve zamanla insanlar arasına fitne girdikten sonra da sırlar ifşa olmaktadır. Bunun için Müslüman gereği yok iken sırlarını herkesten önce kendisi ikinci bir kişiye söylememeli ve daha sonra pişman olmamalıdır.
Nuri KÖROĞLU